Giun chui ống mật là một bệnh cấp cứu gặp ở mọi lứa tuổi nhưng trẻ em chiếm tỷ lệ cao hơn cả, ở vị trí thứ hai sau viêm ruột thừa. Vì vậy, khi nghi ngờ giun chui ống mật cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
Ống dẫn mật gồm có: Các ống dẫn mật trong gan, ống mật chủ, cuống của túi mật, ngã ba ống mật chủ - cuống túi mật và túi mật. Nơi ống mật chủ đổ vào hành tá tràng có một lỗ có cơ xương xung quang (cơ vòng Oddi) co bóp nhịp nhàng để đưa mật xuống hành tá tràng. Giun chui ống mật là hiện tượng giun từ ruột non đi ngược lên hành tá tràng rồi chui vào ống mật chủ, túi mật. Thông thường loại giun hay chui lên ống mật là giun đũa.
Giun chui ống mật
Có nhiều nguyên nhân làm cho giun từ ruột non đi ngược lên hành tá tràng rồi chui vào ống dẫn mật hoặc túi mật. Nguyên nhân hay gặp nhất là dùng thuốc tẩy giun không đủ liều làm cho giun đũa không bị liệt hẳn mà lại kích thích làm rối loạn vận động của chúng, giun sẽ chuyển động không định hướng từ ruột non đi lên hành tá tràng rồi chui vào ống dẫn mật, túi mật.
Một số trường hợp giun chui ống mật là do dịch vị dạ dày bài tiết kém (nhất là các trường hợp sau mổ cắt dạ dày) nên giun mới có điều kiện chui ngược dòng đi lên. Lý do là dịch vị có độ pH rất thấp cho nên không thích hợp với nhiều loài vi sinh vật nói chung và cả các loài giun nói riêng. Một số khác thì do môi trường của ruột thay đổi như trong bệnh tiêu chảy hoặc táo bón dài ngày cho nên giun phải đi tìm một môi trường thích hợp hơn để sống và tồn tại.
Đối với trẻ em, nguyên nhân khiến giun chui ống mật là do số lượng giun trong ruột quá nhiều làm chúng bị thiếu chất dinh dưỡng nên đi tìm môi trường mới.
Biểu hiện của bệnh giun chui ống mật hết sức rầm rộ, bao gồm: cơn đau bụng dữ dội ở vùng thượng vị, lệch sang phải đau đột ngột, sau đó đau từng cơn. Đau bụng dữ dội làm cho trẻ vã mồ hôi, mặt tái xanh, tái nhợt, quằn quại, vật vã. Khi lên cơn đau, trẻ nằm tư thế chổng mông (tư thế phủ thục) để đỡ đau hơn, tay ôm bụng hoặc cào cấu quần áo, cào cấu vào vùng thượng vị.
Với trẻ nhỏ, khi bị giun chui ống mật, trẻ thích bế vác lên vai và áp bụng vào vai người bế khi đó trẻ đỡ đau nên ít kêu khóc hơn. Đau bụng thường kèm theo buồn nôn hoặc nôn. Trẻ có thể bị sốt cao do giun mang vi khuẩn từ phân đi lên làm viêm nhiễm đường dẫn mật. Loại vi khuẩn hay gặp là E. coli, Proteus, Enterobacter, Citrobacter. Khi cơn đau đột nhiên dịu hẳn thì người bệnh mệt lả, khát nước nhưng uống vào lại nôn ra và lại xuất hiện cơn đau khác, cứ như vậy lặp đi lặp lại nhiều lần. Khám bụng thấy có phản ứng vùng thượng vị, nhất là vùng dưới sườn bên phải, ấn vào mũi ức rất đau. Trong một số trường hợp điển hình, với bác sỹ nhiều kinh nghiệm sẽ sờ thấy búi giun.
Khi chụp X quang hành tá tràng có thuốc cản quang có thể thấy hình ảnh của giun trong tá tràng, trong túi mật hoặc trong đường dẫn mật. Nếu xét nghiệm dịch mật hút từ tá tràng thấy trứng giun đũa và xét nghiệm phân có thể thấy nhiều trứng giun đũa giúp bác sỹ chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh. Ngoài ra, nên tiến hành xét nghiệm công thức máu, nhất là trường hợp có sốt thấy bạch cầu đa nhân trung tính và bạch cầu ái toan tăng thì đây chính là dấu hiệu nhiễm trùng. Chỉ khi giun ra khỏi ống mật hoặc túi mật thì các triệu chứng đau bụng dữ dội mới cải thiện.
Đau bụng, buồn nôn, nôn, sốt ở trẻ có thể nhầm với viêm ruột thừa, bởi vì triệu chứng ban đầu của viêm ruột thừa thường đau thượng vị, đau quanh rốn sau đó mới khu trú ở hố chậu phải. Bệnh cũng có thể nhầm với hội chứng dạ dày (mặc dù tỷ lệ trẻ em mắc bệnh về dạ dày thấp hơn). Tắc ruột, lồng ruột cũng có các triệu chứng đau bụng, buồn nôn.
Nếu giun chui vào túi mật thì có nguy cơ làm tắc ống dẫn mật, kèm theo có vi khuẩn từ ruột đi cùng sẽ gây viêm đường dẫn mật, viêm túi mật và sốt cao. Nếu giun không quay trở lại hành tá tràng mà đi vào túi mật thì gây đau bụng liên tục kèm trướng bụng, viêm nhiễm do sốt cao, ứ mật và vàng da dễ nhầm với sỏi mật hoặc viêm đường mật cấp tính. Giun chui ống mật cũng có thể gây viêm tuyến tụy, áp xe gan.
Mặt khác, khi giun chui lên ống mật, có thể để lại trứng giun, xác giun hay các ổ viêm, tạo thành nhân sỏi, từ đó tạo điều kiện thuận lợi để phát triển sỏi mật.
Khi nghi bị giun chui ống mật cần nhanh chóng cho người bệnh đi bệnh viện hay cơ sở y tế gần nhà nhất để được bác sỹ thăm khám và có hướng xử trí kịp thời. Không nên cho người bệnh uống hay tiêm bất kỳ một loại thuốc gì, vì có thể làm lu mờ triệu chứng đặc hiệu khi bác sỹ chưa thăm khám.
Không phải mọi trường hợp giun chui ống mật đều phẫu thuật lấy giun, trừ trường hợp bệnh diễn biến lâu ngày, giun không ra khỏi ống dẫn mật làm tắc mật hoặc có nguy cơ gây áp xe gan, bởi vì sau phẫu thuật giun chui ống mật rất có thể giun từ ruột lại chui lên theo hướng “có mùi hương” để lại của giun lên lần trước. Nguyên nhân của hiện tượng này là do giun đũa khi đi đến đâu là tiết ra một chất đặc hiệu (pheromone) có tác dụng lôi kéo các con giun khác đi theo. Vì vậy sau khi đã khỏi bệnh giun chui ống mật việc dùng thuốc để tẩy giun triệt để (đúng thuốc và đủ liều) là hết sức cần thiết.
Theo "Thuốc và Sức khỏe số 428"
Cập nhật mới vào 09/2017
0963022986
.png)
.webp)
